Costa Rica en cultuur: het leven op het platteland

Wij wonen op het platteland van Costa Rica. Daar gaat het allemaal ietsje anders dan het dagelijkse leven in Nederland. Het is een klein dorp met ongeveer 60 mensen die verspreid over de heuvels wonen. We noemen iedereen eigenlijk buurman en buurvrouw, maar die woont dus al snel een stukje verderop en niet precies naast je. Deze week deel ik weer iets uit ons dagelijks leven. Costa Rica en cultuur: het leven op het platteland.

Inmiddels woon ik hier twee jaar. Toch zijn er nog dingen die ik voor de eerste keer mee maak. Zo is er vorige week een buurman overleden. Niet het meest alledaagse onderwerp om over te praten, maar het dorpsgevoel raakte me zo dat ik graag iets wilde delen over het leven en de cultuur op het platteland van Costa Rica. De verschillen tussen de cultuur van Nederland en Costa Rica komen regelmatig ter sprake en dit was ook weer een moment om die verschillen te bespreken maar nu dan rondom de uitvaart.

Deze buurman kende ik niet. Hij was een van de indianen en hij leefde een teruggetrokken bestaan. Hij was op leeftijd en hij was ziek geworden, zijn overlijden zat er aan te komen. Omdat hij voor een aantal buren veel had betekend waren zij in actie gekomen om hem te verzorgen tijdens zijn ziekbed. Deze behulpzaamheid werd doorgezet na het overlijden.

Het dorpsgevoel

In Costa Rica is het gebruikelijk om een overleden persoon binnen 24 uur te begraven. Hier komt er geen uitvaartorganisatie aan te pas, alles wordt door de dorpsgenoten geregeld. Van het vervoer tot aan de kist en de bloemen. De nacht nadat iemand is overleden brengen familie en vrienden de nacht met deze persoon door. In ons dorp wordt de overleden buurman naar de basisschool gebracht, deze heeft ook een ruimte die dienst doet als een soort buurthuis. Koffie en eten wordt verzameld en het hele dorp komt samen bij de school. Om er de hele nacht te blijven of om in ieder geval even samen te zijn en om afscheid te nemen.

De uitvaart is meteen de volgende dag. Vanaf de school rijdt iedereen naar de begraafplaats van het dorp. Op een quad, te paard of achterop een van de pick-ups. Lang niet iedereen hier heeft een auto. In gewone kleding verzameld iedereen zich. Iedereen heeft een taak op zich genomen dus ook hier. Een aantal buurmannen hebben gegraven en samen, in het bijzijn van iedereen, laten ze de kist zakken. De buurmannen wisselen elkaar af en ze scheppen het zand op de kist. Wie wil gooit een handje zand. Naderhand worden de bloemen op het graf geplaatst. Vanaf hier gaat ieder zijn eigen weg weer naar huis.

De Costa Ricaanse cultuur op het platteland

Het is niet een onderwerp dat zo ter sprake komt, maar het illustreert zo mooi hoe het hier op het platteland werkt. Als het moet, staat iedereen voor elkaar klaar. Zo snel mogelijk met de middelen die er zijn helpen de buren elkaar. ‘Jij helpt mij vandaag, ik help jou morgen.’ Dat is het motto. Nog niet zo heel lang geleden was er niemand met een auto in het dorp. Ik hoor verhalen over hoe zieke personen met een zelfgemaakte hangmat/brancard door buurmannen naar ‘beneden’ werden gebracht. Vanaf ons is dat 8 kilometer, maar wij wonen aan het begin van het dorp. Als er geen andere optie is, dan wordt dat zo gedaan.

De sociale dynamiek is hier anders. Men gaat niet echt gezellig bij elkaar op de koffie. Je spreekt niet met elkaar af, je moet niet te veel plannen. Als je elkaar onderweg tegenkomt, dan maak je even een praatje met elkaar. Of zoek je wel iemand op omdat je iets wil vragen dan heb je het eerst even ergens anders over voordat je ter zake komt.

Ik zie het nu ook bij ons thuis. Er zijn twee jongen bij ons aan het werk, ze zijn de vloer aan het leggen. Een buurman die langs rijdt ziet de motors van de jongens staan, stopt en komt even kijken. Er worden wat grapjes over en weer gemaakt en de buurman vervolgt weer zijn weg. Het is gemoedelijk. Vrienden van de jongens komen ook even gezellig buurten en kijken wat hun vrienden aan het doen zijn.

Hier spreekt men geen Engels

Reis je buiten de gebaande paden en dus buiten de toeristische bestemmingen dan merk je dat bijna niemand Engels spreekt. Alles is in het Spaans: films worden nagesynchroniseerd en er is natuurlijk een gigantische Spaanse muziekindustrie. Je hoort nergens iets in het Engels. Het wordt nog steeds niet echt goed onderwezen op school, hier tenminste niet. Ik oefen Engels met iemand uit het dorp die naar het laatste jaar van de middelbare school gaat. Ze krijgen wel Engelse les op de middelbare school, maar dit is voornamelijk leesvaardigheid en geen gespreksvaardigheid. Zij heeft goed in de gaten dat haar kansen op werk toenemen als ze Engels spreekt.

Ze is een van de weinige jongeren hier die naar de middelbare school gaat. Er is weinig perspectief op werk als je een opleiding hebt afgerond. De jongens kiezen er dan bijvoorbeeld voor om in de bouw te gaan werken. Je hebt het recht om naar school te gaan, maar het is niet verplicht. De overheid faciliteert het wel voor bijvoorbeeld de kinderen en jongeren hier uit de buurt. Het is ongeveer 40 minuten rijden naar de halte van de schoolbus van de middelbare school, degene die ze daar naartoe brengt krijgt er een vergoeding voor. In ons dorp is een basisschool. Kinderen van een nabijgelegen dorp worden hier naartoe gebracht omdat er in hun dorp te weinig schoolgaande kinderen zijn om de school open te houden.

Het belang van scholing is wel toegenomen met de jaren. Er is een kans dat als je iemand hier spreekt van 40 jaar of ouder, dat deze persoon geen basisschool af heeft gerond. Het was belangrijker dat je thuis mee hielp op het land.

Ben ik ingeburgerd?

Wij gaan ervoor om onze toekomst hier op te bouwen en hebben het er niet over om naar Nederland te gaan. Ik had al snel het idee dat dit mijn thuis is, maar doordat het zo anders is duurde het natuurlijk wel even voordat ik echt mijn plekje ook in de gemeenschap vond. Dat lag denk ik meer aan mezelf dan aan de buren. Iedereen is heel vriendelijk, open en behulpzaam en maakt dus snel een praatje met je. Maar qua sociaal leven moest ik wel even mijn draai vinden. Waar praat men over? Wat vindt men belangrijk? Nederlanders zijn direct, Costa Ricanen houden niet van confrontatie. Het is even aftasten.

Men is hier ook gewend om het te moeten doen met hetgeen dat je hebt, in de breedste zin van het woord. Het is improviseren en spullen repareren, maar ook eten dat wat er beschikbaar is. Ik voel mij toch wel verwend met alle keuzes en mogelijkheden die wij in Nederland hebben. Kijk alleen maar eens naar het aanbod in de supermarkten. Gelukkig voel ik mij geen rare buitenlander hier, ik ben een van de inwoners van Dos Bocas en men kijkt niet raar op als ik bij een uitvaart van een dorpsgenoot aanwezig ben.

Ik blijf toch een Nederlandse in Costa Rica, ik blijf eigen dingen uit de Nederlandse cultuur houden. Zo ben ik de enige die ter ontspanning met de honden gaat wandelen en ik heb het geprobeerd, maar het Costa Ricaanse ontbijt gallo pinto is niet aan mij besteed.

Overal in Costa Rica pura vida?

Is het dan zo perfect hier? Nee natuurlijk niet. Je kunt Costa Rica en Nederland echt niet vergelijken. Beide landen hebben hun positieve en negatieve kanten. Ook hier is er genoeg om om over te zeuren. Ik vang van diverse mensen op dat het pura vida-gevoel in de steden lijkt te verdwijnen. Men krijgt het ook steeds drukker. Daar lijken de inwoners van ons dorp voorlopig nog geen last van te hebben. Ik hoop in ieder geval dat we zo lang mogelijk van de pura vida hier kunnen genieten.

Costa Rica en cultuur: het leven op het platteland. Ik hoop je weer meer achtergrond te hebben gegeven over ons dagelijks leven.

Wil je meer zien van ons dagelijks leven? Ik deel veel op Instagram, dit is mijn profiel.